De Nederlandse uitlaatfabrikant Dr. Jekill & Mr. Hyde werkt volgens een geheel eigen filosofie. De uitlaten hebben een klep, waarmee je verschillende prestatie- en soundniveau’s kunt kiezen. Elk van die niveaus voldoet echter aan de Euro 5+ homologatie-eisen.
Het idee achter de klep in de uitlaten werd geboren tijdens een bezoek aan de TT in Assen van 1995. Veel van de motoren waarmee het publiek naar het evenement kwam, waren uitgerust met erg luide ‘open’ sportuitlaten, wat vooral in groepen tot een enorme lawaaiproductie leidde. Die herrie leidde tot de gedachte aan een uitlaat die schakelbaar is. Zo zou een lekker luide uitlaat mogelijk zijn die je, als dat gewenst was, kon dempen zodat deze stiller werd en ook aan de legale normen voldeed.
THE STRANGE CASE OF…
Een heel goed idee en er bleek een markt voor, zodat voor de productie van die regelbare uitlaatsystemen in 1997, in het Limburgse Belfeld het bedrijf Dr. Jekill and Mr. Hyde werd opgericht. Een heel toepasselijke bedrijfsnaam die is gebaseerd op de roman ‘The Strange Case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde’ van de Schotse schrijver Robert Louis Stevenson uit 1886. Het boek vertelt het verhaal van Dr. Henry Jekyll, een zachtaardige en welgemanierde dokter, woonachtig in Victoriaans Londen. Hij heeft een bijzondere fascinatie voor goed en kwaad in de menselijke aard en begint verschillende experimenten te doen. Als gevolg hiervan transformeert hij in Edward Hyde; een demonische persoonlijkheid die de belichaming is van het kwaad. Alleen met een speciaal drankje kan hij de controle houden over zijn gemene alter ego en terug transformeren naar Dr. Henry Jekyll. Net als de hoofdpersoon in de roman, hebben de uitlaatsystemen twee (eigenlijk zelfs drie…) verschillende persoonlijkheden. Anders dan in het 19e eeuwse verhaal, is Mr. Hyde in de moderne high-tech uitlaatsystemen gemakkelijk te temmen; met een simpele druk op de knop kun je schakelen tussen de verschillende persoonlijkheden.
VOLLEDIG LEGAAL
In de loop der tijd werd het rijden met open uitlaten steeds minder geaccepteerd en werd er bij controles niet alleen naar het geluidsniveau gekeken, maar ook naar het E-keur in de uitlaatdemper. Dr. Jekill and Mr. Hyde besloot daarom in 2010 volledig legaal te gaan en de productie uit te bereiden.
Er werd veel geïnvesteerd in testapparatuur en in kennis op het gebied van geluidsnormen en motorelektronica. Het doel was om een uitlaatsysteem te ontwerpen dat betere prestaties èn een mooiere sound kon bieden, maar dan binnen de geldende geluidsnormen. Daarbij werd het idee van een klep in de uitlaat gehandhaafd. De klep bevindt zich in een geperforeerde pijp, waar een tweede pijp omheen zit. Als de klep wordt gesloten, wordt de hoofddoorlaat van de demper gesmoord en stroomt het gas via de perforaties naar de buitenste pijp en na de klep weer terug, waardoor het geluid wordt gedempt en de uitlaat veel stiller is.
ELEKTRONICA
Een groot verschil met de eerste Dr. Jekill and Mr. Hyde uitlaten is de aansturing van de klep. Die wordt nu bediend door een elektronische regelunit. Die bepaalt de stand van de klep en houdt daarbij rekening met de wensen van de rijder. De ECU communiceert echter ook met het motormanagementsysteem van de motorfiets. Daardoor kan deze ECU de openingshoek van de vlinderklep dusdanig regelen, dat de het uitlaatgeluid altijd binnen de geldende normen blijft. Ook kan er op die manier rekening worden gehouden met de vermogensafgifte, die nooit meer dan 5% van de originele situatie mag afwijken.
UITDAGING
De uitdaging om legaal te blijven is in de loop der jaren wel groter geworden. Vroeger werden de geluidsniveaus van motoren voor de homologatie gemeten in de tweede en derde versnelling: je kwam met 50 km/uur aanrijden op een vlak waarin twee microfoons 15 meter uit elkaar waren geplaatst, op 1,2 meter hoogte. Tien meter voor de microfoons gaf je vol gas, 10 meter na de microfoons liet je het gas los. Het geregistreerde geluid moest binnen de normen vallen. Deze meetmethode bestreek, zeker bij motorfietsen, echter maar een beperkt toerengebied en dat ook nog alleen maar in de tweede en derde versnelling. Dat gaf motorfiets- en uitlaatfabrikanten ruime gelegenheid om meer geluid en vermogen te produceren bij andere toerentallen en in andere versnellingen. Er waren destijds merken waarbij de motoren in de tweede en derde versnelling een duidelijke vermogensdip hadden, die verdween zodra je de kabel van de schakelpedaalsensor doorknipte. Er waren er ook met een klep in de uitlaat, die in ‘homologatie-omstandigheden’ wat verder dichtstond.
EURO 5+
Na de Euro 5 norm is er een toevoeging gekomen in de vorm van Euro 5+. Daarbij moeten de emissiewaardes levenslang worden gegarandeerd. Daarnaast zijn er extra regels bijgekomen als het gaat om de klankkleur ofwel de ‘sound’. De methode met de klep was natuurlijk ook de methode die Dr. Jekill & Mr. Hyde gebruikte, maar met de huidige Euro 5+ homologatie-eisen is die methode behoorlijk gecompliceerd geworden: “De motor moet eigenlijk in bijna alle bedrijfsomstandigheden onder de limiet blijven”, weet Luka Meijers van Dr. Jekill & Mr. Hyde. De keurmeester mag de meting in elke versnelling uitvoeren, tussen 10 km/uur en 100 km/uur. Het mag volgas, maar het hoeft niet, zolang de motor maar blijft trekken. Afremmen op de motor mag niet, de keurmeester moet een gasstand kiezen en die constant houden. In de lagere versnellingen trekt hij door tot maximum toerental, in de hogere tot 100 km/uur. Dan is er nog een ASEP-test (Additional Sound Emission Provisions), waarin wordt gekeken of motorfietsen onder verschillende rijomstandigheden geen buitensporige geluidsemissies produceren. Deze regeling is een aanvulling op de standaard geluidsmetingen en richt zich specifiek op situaties die niet volledig worden gedekt door de standaard testprocedures.
MEETKAMER
Om aan de Euro 5-normen te voldoen kun je natuurlijk een uitlaat maken die zover geknepen is, dat hij altijd stil genoeg is. Maar dan laat je vermogen liggen. Het gaat bovendien ten koste van de sound en dat is toch een belangrijk deel van de motorbeleving. Een andere oplossing is om een uitlaat te ontwikkelen, die door een optimale afstemming van de smoorklep in elke versnelling, bij elk toerental en bij elke gasstand de optimale sound en vermogensafgifte combineert met een legaal geluidsniveau. Maar daarvoor zou je ‘op straat’ ontzettend veel metingen moeten doen. Bij Dr. Jekill and Mr. Hyde is dit opgelost door een hightech meetkamer te ontwikkelen. Deze bestaat uit een geluidsdichte kamer met een vermogensbank en dertien microfoons: “Als je die achter elkaar inschakelt, heb je hetzelfde effect als een voorbijrijtest”, stelt softwarespecialist Coen Fleuren. “Wij laten ze echter allemaal aan, dan weet je dat je altijd legaal bent.”
SABRINA
Op de vermogensbank wordt een weerstand ingesteld die overeenkomt met de rijweerstand die de motor op straat zou hebben bij de snelheid die hij op de bank rijdt. Een robot -genaamd Sabrina- zorgt voor de bediening van gas, schakelpedaal en koppeling. De robot kan dankzij een in eigen huis ontwikkeld programma achter elkaar alle rijomstandigheden nabootsen; Acceleraties bij verschillende gasstanden, constante snelheden, verschillende snelheden, noem maar op. “We kunnen nu in één minuut meten waar we anders een dag over zouden doen, bovendien zijn we niet afhankelijk van weer en wind, beschikbaarheid van locaties en omgevingslawaai. Als de geluidslimiet ergens wordt overschreden, dan wordt de mapping van de uitlaat-smoorklepstand automatisch gecorrigeerd, zodat er uiteindelijk een legale mapping uitkomt, met optimale prestaties en sound. Daarnaast kunnen we hier WLTC-emissiemetingen, vermogensmetingen en duurtesten doen”, aldus Coen. “Door deze faciliteit hebben we de ontwikkeltijd kunnen terugbrengen van enkele weken tot slechts twee dagen.”
PLUG AND PLAY
Dr. Jekill and Mr. Hyde heeft uitlaten voor motoren van Harley-Davidson, BMW, Triumph en Indian. Voor elk type motorfiets van die merken wordt een specifieke, unieke uitlaat ontwikkeld, die optimale prestaties en een mooi geluid combineert met een volkomen legaal geluidsniveau. Een groot voordeel van deze uitlaten is bovendien dat ze ‘plug and play’ zijn. Moderne injectiesystemen stemmen de ingespoten hoeveelheid brandstof immers automatisch af op de hoeveelheid aangezogen lucht. Ze compenseren dus vanzelf voor een betere flow, die daardoor voor een directe verbetering van het koppel zorgt. Op deze manier heeft de motorrijder nu de keuze uit drie prestatie- en soundkarakteristieken: de Dr Jekill-modus, de dynamische modus en de Mr Hyde-modus. Je kunt dus kiezen om (Dr. Jekill) superstil de woonwijk uit wilt rijden of om met een fraaie maar ‘sociale’ (Mr. Hyde) sound en optimale prestaties onderweg te zijn. Of iets er tussenin.
QR CODES
De uitlaten van Dr Jekill and Mr. Hyde worden in het Belfeld ontwikkeld en de onderdelen en materialen worden betrokken bij Europese fabrikanten. De assemblage vindt op bestelling plaats in Belfeld. Bij elke stap van de assemblage wordt een sticker op een certificaat aangebracht, zodat Dr. Jekill and Mr. Hyde altijd kan nagaan wie welke stap van de productie heeft uitgevoerd. Bij een van de laatste stappen wordt de specifiek voor die motorfiets ontwikkelde mapping in de ECU geprogrammeerd, waarna met laser een uniek nummer op het typeplaatje wordt gegraveerd. Er wordt vervolgens nog een pasje met QR-codes toegevoegd. Die code geeft toegang tot de legale gegevens. Mocht de politie dus ooit twijfelen aan de legaliteit van je uitlaat, dan kun je daarmee aantonen dat deze uitlaat daadwerkelijk is goedgekeurd voor jouw specifieke motorfiets. Dr. Jekill & Mr. Hyde biedt vier jaar garantie op hun uitlaatsystemen. Mooi bedrijf, mooi product en zonder meer een fraai staaltje ‘Neerlands trots’ in Belfeld!
